Matematik ve felsefe günümüzde “sayısal ders ” ve “sözel ders” diye adlandırılarak birbiriyle çok da alakası olmayan alanlar olarak tanıtılıyor. Eğitim sisteminin bize aşıladığı bu düşünce biçimi,kendi kurduğu felsefe okulunun kapısında “geometri bilmeyen giremez” yazan ünlü filozof Platon’a pek bir ters düşmektedir doğrusu. Gerçek şu ki adını ünlü formüllerden, terimlerden bildiğimiz o meşhur matematikçilerin adı mutlaka bir yerlerde “filozof” olarak da geçmiştir zamanında. Galileo, Descartes, Pascal, Spinoza, Leibniz,Pisagor, İbni Sina ve daha birçoğu felsefenin matematik için temel bir öge olduğunu savunmuş,hatta bu düşünce doğrultusunda “matematik felsefesi” kavramının ortaya çıkarmışlardır . Matematik Felsefesi kısaca felsefeyi kullanarak matematiği anlamlandırma çabasıdır. Bu kavram modern bilim ve felsefeyi olması gerektiği müddetçe birbirine bağlamıştır.
Matematik ve felsefe üzerine yeterince konuştuğumuza göre artık bu kavramların babası olarak görülen ve yazımızın başkahramanı olan Thales’ten bahsedebiliriz. Kendisi hem filozofların hem de bilim insanlarının bilinen en eski temsilcisi olarak kabul edilebilir. Antik çağ tarihçisi Apollodoros’a göre M.Ö.624 ve M.Ö.546 arasında yaşamıştır. O zamanın önemli İyon şehirlerinden biri olan
Miletos’da doğmuştur. Thales literatürde filozof ve matematikçi olarak geçmektedir. Aynı zamanda astronomi üzerine de çalışmalar yapmıştır. Hatta Aristo’ya göre astronomi çalışmalarını ticarete dökerek o zamanın ilk vadeli işlemini gerçekleştirmiştir. Belki de günümüzde büyük ilgi toplayan
borsanın da ilklerinden birini gerçekleştiren Thales’in hikayesini şöyle anlatmıştır
Aristo:
“Hala kış olmasına rağmen Thales, Astronomi’deki yeteneklerini kullanarak, o yılın zeytin hasatının çok olacağını öngörmüş. Millet ve Kinos’da zeytin ezicilerini çok ucuza kiralamış. Hasat mevsimi geldiğinde birçok zeytin üreticisinin bu ezicilere ihtiyacı doğduğundan Thales, daha yüksek bir fiyata bunları geri kiralamış ve hatırı sayılır miktarda para kazanmış. Bu durum karşısında halk, felsefecilerin
eğer isterlerse çok kolay zengin olabileceklerine kanaat getirmiş.”
Heredot’un anlattıkları ise Thales’in Mısır piramitlerinin gölgelerini ölçerek gerçek uzunluklarını bulmasını kanıtlar niteliktedir. Bunu insanların gölgesinin gerçek boy uzunluğuna eşit olduğundaki güneşin konumunu bularak gerçekleştirmiştir. Thales’in yazdığı kitaplar ne yazık ki günümüze kadar
ulaşamamıştır. Yaptığı çalışmalardan birçoğu tarihin tozlu sayfalarına gömülmüştür. Çoğumuzun matematik dersinden aşina olduğunu düşündüğüm “Thales Teoremi” belki de adının verilmesi sebebiyle matematikte en çok bilinen ürünüdür.
Thales tarafından bulunduğu düşünülen başka teoriler de bulunmaktadır. Bunlar siz okuyucularımıza pek teori havası vermeyebilir. Zira çoğu artık matematiğin temelleri olarak anlatılmaktadır.
1)İki açısı ve bu açıların bir kenarı aynı olan iki üçgen eşitir.
2)Çap, çemberi iki eşit parçaya böler.
3)Bir ikizkenar üçgenin taban açıları birbirine eşittir.
4)Paralel iki doğrunun kesişme noktasındaki ters açılar birbirine eşittir.
5)Köşesi çember üzerinde olan ve çapı gören açı, dik açıdır.
6)Tabanı ve buna komşu iki açısı verilen üçgen çizilebilir.
Thales evrenin tek bir yapıtaşının olabileceği ve bunun da “su” olduğunu söylemiştir. Ona göre her şey sudan doğar suya döner. Aristo’ya göre Thales’in “sudan geldik suya döneceğiz” düşüncesi suyun hem hayvanlar hem de insanlar için hayat kaynağı olmasıdır. Su katı,sıvı ve gaz hallerde de bulunmakta ancak hiçbir şekilde yapısı bozulmamaktadır. Ayrıca Thales’e göre Dünya sonsuz suyun içinde oturan bir yarım küredir, dünya yüzeyi de bu yarı kürenin düz kısmının içinde yüzen düz bir disktir.
Thales’in bu düşünceleri her ne kadar günümüz bilimine oldukça ters düşse de kendi çağının saygı duyulan bilir kişilerinden biri olmuştur. Bizim bugün Felsefe adını verdiğimiz ,kısaca hayatı
anlamlandırma çabası olarak tanımlanan bu konuyu ilk defa ortaya çıkarması bence düşüncelerinin ne olduğundan çok daha önemlidir. Thales’in yaşam ve hayat üzerine olan özdeyişleri çok ünlüdür. Onun her zaman bir bilgin olarak anılmaya değer olduğunu düşünüyorum. Her şeyin başı su olmayabilir
ancak bilim ve felsefenin başı her zaman Thales olacaktır.
Comments