X harfi sadece matematikte değil, günlük hayatta da bilinmeyen şeyleri temsilen kullandığımız bir harftir: Project X, X-Men, X Files… Peki neden onca harf arasından
X?
Cebirin ilk ve temel kaynakları Arapçadır. Cebir sözcüğü de El Harezmi’nin “El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap)
adlı eserinden gelir.
El Harezmi
İranlı matematikçi Ömer Hayyam, denklemlerle ilgili yazdığı eserlerinde bilinmeyeni; daha önce felsefe ve astronomi dalında da kullandığı, Arapça “şey“ anlamına gelen “şayun” kelimesiyle tanımamıştır. Bu kelimenin ilk harfi Türkçe “ş“ sesine benzer fakat bu sesinin Avrupa dillerinde bir karşılığı yoktur.
Ömer Hayyam
Orta Çağ'da bu kaynakları tercüme eden kişiler de bu harfi, dolayısıyla kelimeyi İspanyolcaya çeviremedi. Bulabildikleri en yakın sesi, Yunanca “kai (chi)“ sesini kullandılar. Ki bu harf de “X” olarak ifade edilir.
Daha sonra bu kaynaklar zamanın ortak dili olan Latinceye çevrilirken görünüş bakımından benzer olan Latince “X” harfini kullandılar ve böylece X, bilinmeyen olarak günümüze kadar geldi.
“Artık sorumuzun cevabını biliyoruz. Neden bilinmeyen X? X, bilinmeyen çünkü İspanyolca “ş” diyemezsiniz.”
Kaynakça:
Comments